3769 - Ο Γαλάζιος Καβαλάρης και το Λαϊκό Κομισαριάτο της Διαφώτισης

Ν. Λυγερός

Ο Кандинский είναι ένας από τους πιο επαναστατικούς Ρώσους ζωγράφους. Το παράδοξο της επαναστατικότητάς του είναι ότι δεν συσχετίζεται με τη σοβιετική επανάσταση του 1917. Ήταν άνθρωπος των μεγάλων αλλαγών ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο. Ήδη σε ηλικία 14 ετών ζωγράφιζε αποκλειστικά με λάδι, μετά αποφάσισε να στραφεί στα νομικά όπου διέπρεψε, ύστερα έγινε καθηγητής στην Εσθονία και τελικά απέρριψε τη θέση. Είχε ανακαλύψει τα έργα του Claude Monet. Αυτό το πολιτιστικό σοκ άλλαξε τη ζωή του. Έγραψε ο ίδιος: «Πριν από αυτό, γνώριζα μόνο τη ρεαλιστική ζωγραφική κυρίως των Ρώσων… Ξαφνικά, πρώτη φορά είδα έναν πραγματικό πίνακα. Δεν κατάλαβα πως ήταν μια «Θημωνιά» μέχρις ότου το διάβασα στον κατάλογο… Ένιωσα πως ο πίνακας δεν είχε θέμα και παραξενεύτηκα όταν παρέμεινε ανεξίτηλα καρφωμένος στο μυαλό μου… Μου φαινόταν προικισμένος με μια καταπληκτική δύναμη.» Αυτό δεν σήμαινε, βέβαια, ότι ο Кандинский ξέχασε τους χρυσαφένιους τρούλους και τους πύργους των εκκλησιών που έμοιαζαν με «φινάλε συμφωνίας σε ροζ, λιλά, πράσινο, τριανταφυλλί και μπλε». Έτσι αποφάσισε να φύγει στη Γερμανία όπου παρακολούθησε τα μαθήματα του Franz von Stuck. Η εξέλιξή του θα είναι θεαματική διότι θα έρθει σε επαφή με διάφορες σχολές ζωγραφικής, θα επηρεαστεί από το Fauvisme ως κίνημα μέσω των Camoin, Dufy, Matisse και Rouault. Αυτή η επιρροή θα ενισχυθεί με τους Picasso και Braque αλλά και με τους Klee και Macke. Έτσι Der Blaue Reiter, Ο Γαλάζιος Καβαλάρης έπρεπε να γεννηθεί ακόμα και αν θα έπρεπε να πεθάνει με τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο ως κίνημα, και το Λαϊκό Κομισαριάτο της Διαφώτισης ως πνεύμα. Όταν δημιουργήθηκε το 1911 ο Γαλάζιος Καβαλάρης με τον Franz Marc, ο Кандинский εισχώρησε απόλυτα στην αφαίρεση αλλά και στην πνευματικότητα της τέχνης. Εκεί, θα αναπτύξει τις μυστικιστικές του σκέψεις, επηρεασμένος από το έργο μυημένων συγγραφέων, αλλά και από τις ιδέες στη μουσική του Arnold Schonberg. Ο πόλεμος τον ανάγκασε να επιστρέψει στην πατρίδα του και είχε φοβερές επιπτώσεις πάνω στο έργο του. Με το πραξικόπημα των Μπολσεβίκων, τα πράγματα χειροτέρεψαν δραματικά για εκείνον. Έφθασε στα όρια της φτώχειας και αναγκάστηκε να αναλάβει μία θέση στο Λαϊκό Κομισαριάτο της Διαφώτισης. Ένιωσε γρήγορα μια σταθερή εχθρότητα εκ μέρους των συναδέλφων του και δεν μπόρεσε να εκφραστεί δημιουργικά. Επιπλέον, με την επιβολή του δόγματος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, όλα τα έργα του απομακρύνθηκαν από τα μουσεία της Σοβιετικής Ένωσης. Η δημιουργικότητά του δεν συμβάδιζε με αυτό το νέο ύφος στη ζωγραφική, Κατά συνέπεια, προσπάθησε να αμυνθεί όσο μπορούσε έτσι ώστε να καταφέρει να αποδράσει την κατάλληλη στιγμή από αυτό το δογματικό κοινωνικό πλαίσιο. Τελικά, ο μόνος τρόπος που βρήκε για να ζήσει και πάλι ως καλλιτέχνης ήταν να φύγει στη Γερμανία όπου δίδαξε στη σχολή του Bauhaus. Τα χρώματα επανήλθαν με έντονο τρόπο στην παλέτα του, αλλά μόνο μέσω της γεωμετρίας. Τα χρώματα του Μονάχου πέθαναν κατά την ψυχρή περίοδο του Кандинский που συμπίπτει με την περίοδο της Ρωσίας. Ο δογματισμός της Σοβιετικής Ένωσης δεν μπορούσε να αποδεχθεί το επαναστατικό ύφος του. Έτσι ο ζωγράφος μέσω της ύπαρξής του αλλά και του έργου του απέδειξε πόσο συντηρητική πνευματικά ήταν η επανάσταση της Σοβιετικής Ένωσης.