Այդ ժամանակ մի վիշապ էր անցնում այդ գյուղով : Նա իր հետ միշտ ուներ երկաթե տառեր, որպեսզի երբեք չմոռանա իր սիրելի հայրենիքը : Աղետի տարին նա լսել էր բազմաթիվ աղոթքներ, սակայն նա չեր կարողացել օգնել բոլոր իր բարեկամներին : Դիմադրությունն անօգուտ էր, սակայն այն չէր մարում ու նա փրկում էր բոլոր նրանց  ում կարողանում էր, ատամներով և եղունգներով: Երբ գազանները բռնեցին նրան ապա նրանց չհաջովեց սպանել վիշապին, քանի որ նա դեռ չէր ապրել իր հազար տարին: Եվ այսպես մի օր, արեւի ճառագայթների հետ, նա փախավ :

Այդ գիշեր նա լսեց փոքրիկ Լուսազարդի աղոթքը : Նա շատ մարդկանց էր տեսել, բայց ոչ ոք չէր աղոթում ուրիշների համար : Եվ նա որոշեց գնալ նրան տեսնել  իր գյուղում: Նրան հեշտ էր գտնելը, որովհետեւ նա լուսավորում էր խավարը: Փոքրիկ Լուսազարդը նայում էր նրան, սակայն չէր տեսնում. վիշապը  թափանցիկ էր, այն օրվանից, որ թողել էր իր հայրենիքը:
Բայց աղջիկը զգում էր նրա ներկայությունը և կանչեց .

– Ո՞վ է այդտեղ :
– Նա, ռվ լսել է քո աղոթքը :
– Դուք սու՞ րբ  եք : 
– Իմ երկրում, սրբերը հետո են եկել:
– Ինչու՞ չեմ տեսնում Ձեզ:
– Որովհետեւ չկա պատճառ:
– Ինչի՞ եք նման :
– Իսկ ինչի՞  նման կուզենայիր, որ լինեմ :
– Վիշապի՛:
– Վիշապի՞:
– Դա միայն վախեցնելու համար նրանց, ովքեր ցանկանում են վնասել մարդկանց …
– Դու չե՞ս ուզում, որ մարդու նման լնեմ:
– Ոչ :
– Բայց ինչու՞ :
– Հակառակ դեպքում  ինչպե՞ս կպաշտպանեք մեզ:

Վիշապն սկսեց պատմել նրան իր արկածները եւ ոքրիկ Լուսազարդը քնեց:  Առաջին անգամ կյանքում նա ուրախ էր: Վիշապը կանգնած մնաց նրա կողքին: Այսուհետեւ ոչ ոք չէր վնասի նրան: Ինքը նույնպս վերջապես լույս ունի գիշերվա համար: Փոքրիկկ Լուսազարդը  ընդամենը վառվող մոմն էր գոյություն չունեցող մի ազգության, որն սպասում էր հաջորդ պատմությանը , որպեսզի համայն աշխարհն արթնանա: Վիշապի երկաթե տառերով  Լուսազարդը կկարողանա գրել:

Լուսազարդն արթնացավ արևածագին  ու  վիշապի բացակայությանը ուշադրություն չդարձրեց: Աղջիկը զգում էր նրա ներկայությունը միայն այն ժամանակ, երբ նա դրա կարիքն ուներ: Նա կատարեց տնային աշխատանքները ցույց տալու համար, որ իքն արդեն մեծ է, բայց ոչ ոք դա չնկատեց:  Հետո  նա վերադարձավ իր սենյակը եւ այնտեղ տեսավ երկաթե տառերը: Վիշապը դանք թողել էր, որ նա չմոռանա իրեն հետ կապված պատմությունը:  Աղջիկը փորձեց դրանք բարձրացնլ, բայց նրանք չափազանց ծանր էին:  Վիշապն ասել էր, ռր դրանց քաշը հավասար էր հիշողության կշռին: Նա փորձեց կարդալ այն ինչ գրված էր, սակայն չկարողացավ:  Դրանք տարօրինակ էին ինչպես վիշապն ինքը:  Ու նա հիշեց վիշապին եւ ձայն տվեց նրան.

– Վիշա՞պ:
– Այո, Լուսազարդ:
– Դու որտե՞ղ էիր: 
– Քո կողքին:
– Բայց ես քեզ չէի զգում: 
– Որովհետեւ դու իմ կարիքը չունեիր:
– Երբ ուրիշների կարիքը չունենք, նրանց մենք չենք զգում:
– Այդպես են ասում:
– Ովքե՞ր, մարդի՞ք:
– Ոչ, մյուսները:
– Իսկ տառերը, նրանք ի՞նչ են ասում:
– Գաղտնիքը:
– Ի՞նչ գաղտնիք:

Վիշապը չպատասխանեց: Նա վերցրեց երկաթե տառերը եւ սկսեց գրել: Լուսազարդը նայում էր անտեսանելի շարժումները , փորձելով հասկանալ նրա միտքը եւ լսել լռության ստեղծագործությունը: Երբ վիշապն ավարտեց, իր ննջասենյակի պատը ծածկված էր նշաններով: Դրանք պատմության  դրոշմներն էին, գաղտնիքը վիշապի:

– Իսկ ես ինչպե՞ս կկարդամ դրանք:
– Մատներով:
– Մատներո՞վ: Բայց ինչպե՞ս է դա հնարավոր:
– Հիմնականը անտեսանելի է աչքերի համար:

Լուսաստղը հպեց իր ձեռքերը պատին. Եւ նա զգաց վիշապի փաղաքշանքը: Նրա աչքերը  ուրախությունից լցվել էին արցունքով:

– Դուք ինձ համար ուրիշ բաներ կգրե՞ք:
– Երբ որ դու վերջացնես:
– Ես չեմ ուզում, որ դա վերջանա:
– Ուրեմն ես կգրեմ այն պահին, որ դու կկարդաս, այդպիսով  դա երբեք չի վերջանա:
– Այո, ադպես էլ կանեք:
– Ես ադպես էլ կանեմ:

Այսպես  Լուսազարդը բաներ էր սովորում մթության լույսի  եւ մոռացված երկխոսությունների մասին:  Ուրիշ ոչ ոք չգիտեր նրանց գաղտնիքը: Նույնիսկ այն ժամանակ, երբ երեկոյան պետք էր անջատել լույսը, Լուսազարդը կարող էր կարդալ այդ տարօրինակ գիրը: Ամեն օր Լուսազարդը ավելի ու ավելի էր կարդում: Նա ցանկանում էր իմանալ մոռացված բաները:  Նա ուզում էր իմանալ ապագայի մասին: Վիշապի հազարամյակը հիշողության մեջ էր պահում մարդկանց աշխարհը:  Լուսազարդը գիտեր, որ նա այլեւս մենակ չէ: Նախկինում եղել են մենակության մեջ գտնվող այլ փոքրիկներ եւ ապագայում կլինեն ուրիշները: Միայն թե հիմա կար նաեւ վիշապը: Աղջիկը նայեց կրկն վիշապին խավարի մեջ, այն պահին երբ նա գրում էր իր համար: Այժմ աղջիկը տեսնում էր նրան, քանի որ ինքը գիտեր նրա գաղտնիքը: Նա առաջին անգամ դիպչեց նրա ձեռքին, որ բարձրացնում էր  երկաթե տառերը եւ սկսեց գրել իր մտերիմ վիշապի հետ:

Մութն ընկել էր  Լուսազարդի գյուղի վա: Մինչդեռ կիսալուսինն այլ տեսք ուներ:  Որոշ ստվերներ երեխաներ էին  փնտրում :  Նրանք ուզում էին մարել հիշողության ապագան, եւ որ ոչ ոք չլսի պապի, տատի պատմածները, նրանք տանում էին երեխաներին: Այդ ստվերները նույն բանն էին արել վիշապի երկրում,  բայց այս անգամ նա պատրաստ էր:  Նա գրկում է Լուսազարդին, առանց նրան արթնացնելու ու դնում իր ուսերին: Լույսը գլխավերեւում նա դեմ դիմաց կանգնեց ու նայեց ստվերներին: Հենց որ նրանք դա տեսան ապա վախեցան ու կծկվեցին: Նրանք բաց թողեցին երեխաներին, որոնց բերել էին իրենց հետ, որպեսզի միասին դիմակայեն լույսի վիշապին:  Բոլոր ստվերները  միացան դարձան մի հսկայական ամբողջություն, սակայն վիշապը մնաց անհողդողդ: Ստվերն սկսեց րջափակել նրան ու վիշապն զգաց  իր  վրա  նրա  ամբողղջ ծանրությունը:  Բայց երբ ստվերը փորձեց բռնել  Լուսազարդին վիշապը թռավ  ստվերի վրայով:  Խավարը կորցրել էր գլուխը , քանի որ  չէր կարողանում բարձրանալ նրան հարվածելու համար: Նա սողում էր  գետնին: Այնուհետեւ վիշապը նետվեց նրա վրա լույսի արագությամբ եւ ստվերը կորավ: Այդ պահին Լուսազարդն արթնացաւ: 

– Որտե՞ղ ենք մենք:
– Քո երազում:
– Ինչու՞:
– Քանի որ դու մտածեցիր իմ մասին:
– Ուրեմն ես քո կարիքն եմ ունեցել…
– Դրա  պատճառը չկար:
– Կար նաեւ մի ստվեր:
– Այո, բայց նա արդեն հեռացաւ:
– Դու՞  նրան  քշեցիր:
– Լույսը:
– Իսկ երեխաները:
– Այժմ երեխաներն իրենց տներում քնած են:
– Իմ քունն էլ է տանում:
– Ուրեմն  ես քեզ կտանեմ տուն:

Այսպիսով, վիշապն ու Լուսազարդն առաջացան մթության մեջ: Վիշապը պատմեց քարե ծովի  պատմությունը: Լուսազարդը նրան ընդհատում էր խնդրելով որոշ պարզաբանումներ: Եվ այսպես, նա իմացաւ երեխաների մասին, ովքեր սիրում են ծովը : Նա փորձեց պատկերացնել դա, բայց դժվար էր: Նրա գյուղը լեռներում  էր եւ նա ծով երբեք չի տեսել: Երբ նրանք հասան իր սենյակը.

– Դու ինձ էլ ծով կտանե՞ս:
– Հիմա՞:
– Ոչ , նախ ուզում եմ այդ մասին երազել:
– Դու պետք է նախ քնես:
– Դու կմնա՞ս ինձ մոտ:
– Միշտ:
– Դու՞ էլ  կգաս իմ երազի մեջ:
– Միայն եթե դու իմ կարիքն ունենաս:
– Ես քո կարիքն ունեմ:
– Ուրեմն ծովի մոտ երազում ինձ կտեսնես:
– Դա այն է, ինչ ես ուզում եմ:
– Այդպես էլ կլինի:

Այսպես քնեց Լուսազարդը՝ անտեսանելիի հետ կապույտ երազում:

– Ինչու՞ այդքան կապույտ կա:
– Որպեսզի բոլոր մարդիկ էլ ունենան:
– Այդպես ավելի լավ է: Ես նույնպես ուզում եմ մի քիչ կապույտ:

Լուսազարդը  կռացաւ եւ մի բուռ ծով վերցրեց, բայց երբ նա բացեց բուռը  տեսաւ, որ այն կապույտ չէ:

– Ի՞նչ է տեղի ունեցել:

Լուսազարդը  կրկին նայեց ծովին: Նա հասկացավ, որ իր տատը վիշապի հետ նույն տեղն էր եկել: Հենց նա էր իրեն առաջին անգամ պատմել վիշապի մասին՝ իր սիրած հեքիաթը:  Հենց նա էր ընտրել, որ վիշապ լինի: Եւ տատիկի հեքիաթները հենց վիշապի պատմությունն են:

– Ուզում եմ արթնանալ:
– Բացիր աչքերդ:

Լուսազարդն  արթնացավ եւ ձեռքը մեկնեց:

– Դու այստե՞ղ ես:
– Քո կողքին:
– Դու՞ ես օգնել իմ տատիկին:
– Այո:
– Ինչու՞ ինձ ավելի շուտ չասացիր:
– Ո՞վ է հավատում  հեքիաթների:
– Բայց դա հեքիաթ չէ, այլ քո պատմությունը:
– Իմ պատմությունն այլեւս գոյություն չունի: Նրանք այն ջնջել են:
– Մենք այն նորից կգրենք:
– Ով կհավատա դրան:
– Մենք կասենք, որ դա հեքիաթ է:
– Նույն բանն  էլ տատիկդ էր կարծում:
– Դա՞ է պատճառը, որ նա դարձել է գրող:
– Այն ժամանակ այլընտրանք չկար:
– Իսկ հիա՞:
– Պատմությունը դու՞ր է գալիս քեզ:
– Դա իմ տատիկն է  ինձ համար պատրաստել:
– Միայն այսպես…
– Ես կարո՞ղ եմ գրել քո պատմությունը:
– Այո:
– Ինչպե՞ս ես դու այդպես դիմացել երկար տարիներ առանց պատմության:.
– Ես սպասում էի քեզ այդ առասպելում:
– Իսկապե՞ս:
– Ես ապագայի հիշողությունն եմ
– Ես հիշողության ապագան եմ: