2834 - Τα κοινωνικά προβλήματα της ιδιοφυΐας

N. Lygeros

Εξετάζοντας προσεχτικά και διαχρονικά την περίπτωση του Leonardo da Vinci μπορούμε να αναλύσουμε τα κοινωνικά προβλήματα της ιδιοφυΐας. Αυτά παρουσιάζονται ως μία πολλαπλή οντότητα αλλά ο πυρήνας της είναι μοναδικός και αποτελείται από την ίδια την κοινωνία. Με άλλα λόγια, το παράδειγμα του Leonardo da Vinci -που δεν είναι μοναδικό- αναδεικνύει ότι το πρόβλημα της ιδιοφυΐας είναι μοναδικό και είναι η κοινωνία. Μέσα σ’ ένα σύστημα που ακολουθεί μόνο αρχές και δεν πιστεύει στις αξίες, η ιδιοφυΐα είναι μία ιδιομορφία δηλαδή ένα πρόβλημα. Βέβαια αυτός ο ορισμός συσχετίζεται περισσότερο με τη μεγαλοφυΐα. Ενώ η σωστή ορολογία για την ιδιοφυΐα είναι η ανωμαλία – με τη μαθηματική έννοια. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Leonardo da Vinci έχει συνεχώς κοινωνικά προβλήματα. Σε μία πρώτη φάση θα εμπλακεί σε μία υπόθεση που παρά λίγο να τον καταδικάσει σε θανατική ποινή – βλέπε υπόθεση που σχετίζεται με την οικογένεια του Lorenzo di Piero de Medici. Στη συνέχεια δεν μπόρεσε ποτέ να βρει ένα Maecena δίχως φθόνο παρά μόνο στο τέλος της ζωής στη Γαλλία με τον François Ier. Ενώ θεωρούσαν ότι ήταν ταλαντούχος στο λαούτο, αναγκάζεται ν’ αλλάξει δουλειά για να μπορέσει να ζήσει. Ενώ τον αναγνώρισε όλη η ανθρωπότητα ως ζωγράφο, στην εποχή του βρήκε εργασία μόνο ως μηχανικός. Όμως όπως οι προτάσεις του ήταν ριζοσπαστικές – βλέπε αντιμετώπιση του τουρκικού στόλου – η κοινωνία προτιμούσε να τον χρησιμοποιεί ως σύμβουλο παρά ως δημιουργό. Με αυτόν τον τρόπο εξασφάλιζε τον αφοπλισμό της νοημοσύνης του με αυτόν τον περιορισμό. Όσον αφορά τη ζωγραφική, ο Leonardo da Vinci δεν έπαψε ποτέ ν’ ακούει κριτικές για το έργο του και την παραγωγή του. Στον τομέα της ανατομίας με 120 τετράδια σημειώσεων και σκίτσων που αποτελούν από μόνα τους μία δικαίωση της ύπαρξής του, αναγκάζεται να γράψει εναντίον των κριτικών που έχει υποστεί. Ενώ το πολλαπλό του ταλέντο είναι αποδεδειγμένο, η ιδιοφυΐα του ενοχλεί την κοινωνία που δεν θέλει να την αποδεχτεί. Η ύπαρξή του είναι από μόνη της μία κατηγορία για την κοινωνία. Κατά συνέπεια, είναι η ίδια που θα τον ταξινομήσει ως άνθρωπο με κοινωνικά προβλήματα. Η ουσία είναι ότι η κατηγορία ισχύει όντως δίχως όμως να φαίνεται ότι είναι η ίδια η κοινωνία που την προκάλεσε. Δεν αποδέχεται ούτε τον δημιουργό ούτε τις δημιουργίες του. Το καλό για τον δημιουργό είναι ότι πεθαίνει και συνεπώς δεν αναγκάζεται να υποστεί αιώνια τις κριτικές της κοινωνίας. Όμως για το έργο του τα πράγματα είναι πιο δύσκολα διότι κάθε κοινωνία παράγει εχθρούς για το έργο του και όλες αυτές οι κοινωνίες τούς εξασφαλίζουν μια μορφή αθανασίας. Αν η ίδια η ανθρωπότητα δεν εμπλακεί στη διάσωση και τη διάδοση του έργου της ιδιοφυΐας, τότε αυτή μετατρέπεται σε άγνωστη μεγαλοφυΐα. Το κοινωνικό σύστημα είναι πολύ ισχυρό και πάντα υλοποιεί τους στόχους του εκτός αν υπάρξουν άνθρωποι που θα καταλάβουν τη θυσία και τη συμβολή της ιδιοφυΐας για ν’ αντισταθούν στη λήθη. Αυτό μας διδάσκει το παράδειγμα του Leonardo da Vinci.