1555 - Η συμβολή του Alfred Binet στην ειδική παιδαγωγική

Ν. Λυγερός

Ο Alfred Binet ήταν καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Sorbonne και διευθυντής του πρώτου εργαστηρίου φυσιολογικής ψυχολογίας. Όλη του η σταδιοδρομία έχει το στίγμα της πειραματικής ψυχολογίας και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα ψυχολογικά προβλήματα του παιδιού μέσω της πειραματικής έρευνας στον τομέα της νοημοσύνης. Με αυτές τις προσεγγίσεις θεμελίωσε την ψυχολογία του παιδιού, την οποία ενίσχυσε με την εξελικτική ψυχολογία και τη διαφορική ψυχολογία. Για να κατανοήσουμε όμως την ολότητα της συμβολής του πρέπει να υπενθυμίσουμε την καθιέρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης στη Γαλλία το 1882. Αυτή η απόφαση ήταν καταλυτική όσον αφορά στην ανάδειξη των προβλημάτων του παιδιού. Κανείς δεν μπορούσε να εκτιμήσει πριν αυτήν την απόφαση, το μέγεθος του προβλήματος. Για τον Binet όπως και για το γαλλικό κράτος υπήρχε μια ανάγκη. Το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του να κατανοήσει αυτό το φαινόμενο είναι η κλίμακα μετρήσεως της νοημοσύνης (echelle metrique de l’ intelligence). Με αυτήν μπόρεσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πρόβλημα των νοητικά καθυστερημένων παιδιών (enfants anormaux). Μέσω της έρευνάς του κατάφερε να εισαγάγει το 1909 τις τάξεις τελειοποίησης (classes de perfectionnement) στα δημόσια σχολεία της Γαλλίας. Το γαλλικό κράτος έπρεπε να λύσει το εξής πρόβλημα: ποια παιδιά έπρεπε ν’ ακολουθήσουν αυτό το ειδικό πρόγραμμα; Έτσι η αντικειμενική διάγνωση έγινε απαραίτητη. Η κλίμακα του Binet περιείχε όλες τις απόψεις του και τα κύρια πορίσματα των ερευνητικών του προσπαθειών. Η πρώτη δημοσίευση της μελέτης αυτής έγινε με τη βοήθεια του Dr. Simon, γιατρού στο Άσυλο της Rouen , το 1905 (Methodes nouvelles pour le diagnostic du niveau intellectuel des anormaux). Αναθεωρήθηκε το 1908 και 1911. Μεταγενέστερα χρησιμοποιήθηκε από τον Terman , καθηγητή του πανεπιστημίου Stanford , το 1916 και έγινε γνωστή με την ονομασία κλίμακα Stanford – Binet. Το 1912, ο Stern συμπλήρωσε τις επιστημονικές του θέσεις με την εισαγωγή στην ψυχολογία της έννοιας του δείκτη νοημοσύνης (Quotient Intellectuel). Η νέα μορφή της κλίμακας διαμορφώθηκε από τους Terman και Mervill το 1937 και το 1960. Και τώρα η κλίμακα χρησιμοποείται ευρύτατα. Η καινοτομία του Binet εμφανίστηκε με την επιλογή των θεμελιακών αρχών της κλίμακας. Δεν χρησιμοποίησε τις προσωπικές εκτιμήσεις του εξεταστή, ούτε μια εμπειρική αξιολόγηση. Η διάγνωση έγινε εξ αρχής με έναν αντικειμενικό τρόπο που δεν επηρεάστηκε από τον ανθρώπινο παράγοντα. Εξέτασε ειδικά τον προσανατολισμό (direction), την αντίληψη (comprehension), την επινόηση (invention) και την κρίση, τον έλεγχο (controle, censure). Το νοητικό πλαίσιο του Binet είναι λοιπόν ότι ο δάσκαλος δεν μπορεί να έχει άποψη για το παιδί πριν γίνει η διάγνωση και σε αυτόν τον τομέα συμβαδίζει με την ιατρική και όχι με την κλασική παιδαγωγική. Οι ελαφρές αποκλίσεις δεν είναι ποιοτικές διαφορές, συνεπώς πρέπει να ενταχθούν σε ένα κανονικό πλαίσιο. Ενώ οι σοβαρές αποκλίσεις αναδεικνύουν την ανάγκη ύπαρξης ειδικών ιδρυμάτων όπου η ιδεολογία δεν είναι πια η κοινωνικοποίηση μα ο ανθρωπισμός.