1127 - Πολυπλοκότητα και Ποικιλομορφία

Ν. Λυγερός

Ενώ η δυναμική και η θερμοδυναμική με την κλασική τους έννοια είναι αντικειμενικά απαισιόδοξες, εφόσον στην πρώτη όλα γίνονται a priori και στη δεύτερη όλα οδεύουν προς το θάνατο, αφενός υπάρχει το αιτιοκρατικό απόλυτο σύστημα και αφετέρου η εντροπία δεν προσφέρει άλλη επιλογή. Εκτός ισορροπίας όμως, ο χρόνος είναι δημιουργικός. Διότι ξέρουμε ότι σε αυτή την περίπτωση μπορεί να υπάρχει και δομή και οργάνωση και με αυτόν τον τρόπο εμφανίζεται και η πολυπλοκότητα και η ποικιλομορφία. Αλλιώς όλα θα ήταν και γραμμικά και ομοιόμορφα. Μόνο που αυτές οι δύο έννοιες εμπεριέχουν νοητικά σχήματα που καθορίζονται πολύ πιο δύσκολα από τα κλασικά εργαλεία της φυσικής. Ακόμα και η θεωρία της σχετικότητας ή η κβαντική θεωρία στην ουσία τους είναι μεν πολύπλοκες αλλά με απλά συστατικά. Επιπλέον, βασίζονται και αυτές στην έννοια της ισορροπίας και παραμένουν, μαθηματικά τουλάχιστον, κλασικές. Διότι οι κβαντικές κυματοσυναρτήσεις είναι μια γενίκευση της κλασικής έννοιας της τροχιάς. Ενώ η πολυπλοκότητα και η ποικιλομορφία προέρχονται από συλλογικές περιγραφές όπου η προσέγγιση μπορεί να είναι μόνο και μόνο ολική και όχι τοπική. Και αυτό δεν γίνεται από επιλογή αλλά από ανάγκη, εφόσον το τοπικό καταρρέει ως έννοια. Μα πάνω από όλα τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν αυτές τις νέες έννοιες υπάρχει η μη αντιστρεψιμότητα. Για να είναι δημιουργικός ο χρόνος δεν μπορεί να είναι συμμετρικός. Η δημιουργία μιας μη αντιστρέψιμης δομής χαρακτηρίζει τις δυνατότητες που έχει η φυσική μακράν της ισορροπίας. Η ζωή που γνωρίζουμε δεν ανήκει στην περιοχή της ισορροπίας. Λειτουργεί μέσα σ’ ένα πολυκυκλικό πλαίσιο. Δηλαδή η χρήση της γραμμικότητας και της ισορροπίας δεν αποδεικνύουν το είδος της φύσης αλλά της απλοποίησης που χρησιμοποιεί η επιστήμη για να εξετάσει και για να λύσει προβλήματα. Αν αυτή η χρήση αποτελεί προς το παρόν την πλειοψηφία των μεθόδων, αυτό δεν σημαίνει ότι η φύση ακολουθεί αυτό το μοντέλο. Αντιθέτως, ξέρουμε ήδη ότι υπάρχουν στη φύση φαινόμενα που δεν μπορούν να ερμηνευτούν με την κλασική φυσική. Συνεπώς, η μεθοδολογία πρέπει να αλλάξει και να τροποποιηθεί μέσω των μοντέλων της πολυπλοκότητας. Δεν υπάρχει ανάγκη να επινοήσουμε την ποικιλομορφία διότι υπάρχει εκ φύσεως. Το θέμα είναι να επινοήσουμε αποτελεσματικές μεθοδολογίες που ενσωματώνουν στη δομή τους τη μη αντιστρεψιμότητα. Έτσι λοιπόν οι θετικές επιστήμες, που είναι απαισιόδοξες όπως το εξηγήσαμε προηγουμένως, θα γίνουν επιτέλους θετικές για να αποδείξουν με την ύπαρξή τους ότι οι βαθμοί ελευθερίας των συστημάτων μακράν της ισορροπίας επιτρέπουν και νέες δομές με την αρχιτεκτονική τους και νέες δημιουργίες με τον επαναστατικό τους χαρακτήρα.