4019 - Σκέψεις περί αντίληψης για τον Albert Camus

Ν. Λυγερός

Η μελέτη του έργου του Albert Camus δεν μας επιτρέπει να το εκλάβουμε με τον τρόπο που το αντιλαμβάνεται η σύγχρονη κοινωνία. Μία από τις παρεμβάσεις μας στη Γαλλία μάς βοήθησε να διαπιστώσουμε το χάσμα μεταξύ του δημιουργού και του κοινού του μετά θάνατον. Παραδόξως, εκτός αν είναι τελικά παράλογο, ο Albert Camus παραμένει ένας ξένος με την ετυμολογική έννοια της λέξης. Ακόμα και στις μέρες μας σε ορισμένους κύκλους, τον θεωρούν σαν ένα λεπρό και μόνο το Νόμπελ λογοτεχνίας τον ανοσοποιεί έναντι των κακόβουλων επιθέσεων. Όσο για το μεσογειακό του πνεύμα, διασκορπίζεται σ’ ένα πλαίσιο ανακρίβειας παραμένοντας μία πανάκεια. Λες κι ο πρώτος άνθρωπος, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου, τελειώνει μετά την παρέμβαση της κοινωνίας και γίνεται ο τελευταίος άνθρωπος. Με άλλα λόγια, η κοινωνία δέχεται την ανθρωπιά αυτού του σκεπτόμενου ανθρώπου υπό τον όρο να είναι ο τελευταίος. Επιπλέον, φθάνει στο σημείο να αμφισβητεί τη διανοητική του ακεραιότητα σε κοινωνικό επίπεδο, διότι κείμενα όπως Ο Μύθος του Σισύφου ή Ο επαναστατημένος άνθρωπος, θέτουν ερωτήματα θεμελιακά για τη σύγχρονη κοινωνία. Προς μεγάλη της ευχαρίστηση, αυτά τα βιβλία δεν έχουν διαβαστεί πολύ και Ο ξένος που είναι ένα έργο μικρότερης σημασίας παραμένει το σημείο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι ο Albert Camus δεν είναι ούτε άγνωστος, ούτε παραγνωρισμένος, αλλά παρεξηγημένος. Η κοινωνία τον συγχέει σκόπιμα μ’ ένα μικρό επαναστατημένο και δεν θέλει να δει την επαναστατική πλευρά του πνεύματος του Camus. Αρέσκεται στο να περιορίζει την εμβέλειά του στο λογοτεχνικό του ταλέντο. Όμως ο Camus δεν ήταν Proust, όπως δεν ήταν ούτε Sartre. Δεν ήταν ούτε αδιάφορος, ούτε ενδιαφερόμενος. Η ενασχόλησή του με την πολιτική δεν είναι περιστασιακή, αντιπροσωπεύει μία ενδογενή ανάγκη και όχι μία κοινωνική πίεση. Η καλύτερη απόδειξη τούτου είναι ό,τι η γνώμη του δεν ταυτιζόταν ποτέ με την κοινή γνώμη. Μπορεί να κατηγορείται για πολιτική αφέλεια ή ακόμα χειρότερα για την ειλικρίνειά του, μα σε καμία περίπτωση για δημαγωγία. Δεν επιδίωκε να πείσει τα πλήθη για να τους παρασύρει προς το μέρος του. Αρκούνταν να υπερασπιστεί έναν αγώνα που θεωρούσε δίκαιο. Η γραμμή που ακολουθούσε κατευθυνόταν από την ανάγκη να αναδείξει το παράλογο της πραγματικότητας. Έτσι η αντίληψη της κοινωνίας όσον αφορά στο θέμα του Camus είναι εντελώς λανθασμένη εκ θεμελίων. Η σύγχρονη κοινωνία δεν εκτιμά τον Camus ως προσωπικότητα, αλλά μόνο ως διάσημο συγγραφέα λόγω του βιβλίου του Ο ξένος για το οποίο έλαβε το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Προσπαθεί να τον εξομοιώσει με έναν τύπο απλοϊκού ειρηνιστή χωρίς να υπολογίζει τη δραστηριότητά του στους κόλπους της εφημερίδας Combat και πιο γενικά κατά τη διάρκεια της αντίστασης εναντίον του κατοχικού ναζί. Προσπαθεί να τον θέσει εκτός πλαισίου σ’ έναν πόλεμο χωρίς όνομα ενώ ήταν παιδί της πατρίδας που γνώριζε κάθε μέρος αυτής της γης που τον γέννησε. Γι’ αυτό, οι εισηγήσεις του θεωρούνται ουτοπικές. Ενώ είναι οι ίδιες με αυτές που επιδιώκουμε να εφαρμόσουμε στις βαθμίδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι ποιος θα τολμήσει τώρα να συγκρίνει τον Camus με τον Schumann ή τον Adenauer μέσα στο πλαίσιο της ιδέας της Μεσογειακής Ένωσης; Κανείς που να ανήκει σε πολιτικό κόμμα της δεξιάς ή της αριστεράς.