2382 - Η δημιουργικότητα του παιδιού

Φ. Κούσουλας, Ν. Λυγερός

Ο πρώτος λόγος για τον οποίο η δημιουργικότητα του παιδιού δεν είναι ένα περιθωριακό θέμα στην εκπαίδευση, είναι ότι δεν συσχετίζεται άμεσα με τη νοημοσύνη. Κατά συνέπεια, δεν περιορίζεται μόνο στην ακραία νοημοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι έχει μία άλλη βάση που μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε διαφορετικά το παιδί. Σε κάθε περίπτωση όμως, η προσέγγισή μας είναι γνωστική ειδικά σε προβληματικές περιπτώσεις όπου είναι αποτελεσματικότερο να ακολουθήσουμε τη θεωρία του Beck για την κατάθλιψη όσον αφορά στη μεθοδολογία του. Διότι πρέπει πρώτα να αναγνωρίσει το ίδιο ότι είναι όντως δημιουργικό εφόσον έχει γίνει η διάγνωση. Ενώ το πλαίσιο και οι εναλλακτικές λύσεις που πρέπει να προταθούν είναι και θεσμικά προβλήματα, τα οποία είναι εκ φύσεως χρονοβόρα. Έτσι, σε πρώτο επίπεδο, και με αυτό εννοούμε της τάξης, η δυσκολία είναι η αναγνώριση από το παιδί. Εκείνο καταλαβαίνει ότι λειτουργεί με διαφορετικά κριτήρια, όμως δεν ξέρει απαραίτητα ότι είναι δημιουργικό. Το άλλο πρόβλημα που εμπλέκεται σε αυτήν τη διαδικασία είναι το κοινωνικό. Και αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό στον εικαστικό τομέα όπου παρατηρούμε μια συστηματική ισοπέδωση. Για λόγους καθαρά κοινωνικούς και με το πρόσχημα της ψυχολογίας, η αξιολόγηση του εικαστικού είναι πάντα θετική. Επομένως το παιδί δεν βλέπει σημεία αναφοράς και δεν ξέρει πού στέκεται. Γι’ αυτόν τον λόγο, όταν κάνουμε ειδικά σεμινάρια για την ανάπτυξη και τη δημιουργικότητα του παιδιού, βλέπουμε παιδιά που όχι μόνο έχουν τεχνικά προβλήματα διότι τα αφήνουν μόνα τους να αντιμετωπίσουν προβλήματα που κατά το κοινωνικό πλαίσιο δεν υπάρχουν, αλλά δεν έχουν ούτε γνώσεις ούτε γνώμη. Για τα παιδιά, η φιλοσοφική θεωρία του όμορφου είναι ανύπαρκτη. Όλα επιτρέπονται και δεν υπάρχουν τάσεις. Και αυτό το φαινόμενο γενικεύεται γνωστικά στο πλαίσιο της δημιουργικότητας. Όπως και στη μουσική, η κλασική προσέγγιση δεν είναι απαραίτητη ακόμα και αν προσφέρει ευκολίες στον μελετητή, διότι υπάρχει και η παραδοσιακή. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε ούτε δρόμους. Δεν απαιτούμε από κάθε μουσικό να φτάσει στο επίπεδο της αρμονίας. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και η έννοια. Το ίδιο παρατηρούμε και στον τομέα της δημιουργικότητας. Ενώ υπάρχουν αντικειμενικές βάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βασικό δίκτυο κριτηρίων, το κοινωνικό πλαίσιο επιβάλλει στην τάξη μέσω της ύλης του δασκάλου τη μη πρόσβασή τους και τη μη χρήση. Το γενικό πρόβλημα είναι ότι τα δημιουργικά παιδιά που έχουν μία επαρκή νοημοσύνη για να την υποστηρίξουν, χάνονται μέσα στο σύστημα της εκπαίδευσης και δεν μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα. Η απόλυτη ελευθερία έκφρασης δίχως δομή δεν εξασφαλίζει την ελευθερία, αλλά την ισότητα ως προς την ισοπέδωση. Διότι όταν το σύστημα προωθεί την ιδέα ότι όλα έχουν την ίδια αξία, δεν υπάρχει αξιόλογο και στην τελική αξία. Το αποτέλεσμα της υπερβολικής αξιολόγησης είναι η de facto εξαφάνιση της αξιολογίας της δημιουργίας του παιδιού.