Η μελέτη της αλληλογραφίας του Αλεξάνδρου Καραθεοδωρή στην περίοδο της Ηγεμονίας της Σάμου (1885-1890) είναι ενδεικτική του διπλωματικού του πλαισίου. Μετά από τη Συνθήκη Βερολίνου και τη Διοίκηση της Κρήτης, η Ηγεμονία της Σάμου είναι αντικειμενικά ένας μικρός χώρος για την ανάπτυξη μιας στρατηγικής εμβέλειας. Ο Αλέξανδρος Καραθεοδωρής, όπως το αποδεικνύει η αλληλογραφία του με τον Στέφανο Χρυσίδη, καταπιάνεται τις περισσότερες φορές με τοπικές υποθέσεις που σχετίζονται με την κυριαρχία της κεντρικής βούλησης της Κωνσταντινούπολης. Ο ρόλος του είναι πολύ περιορισμένος διότι έχει ελάχιστες κινήσεις. Λειτουργεί, βέβαια, ως προστάτης της Σάμου, αλλά μέσα στο στρατηγικό δόγμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πιστεύει λανθασμένα, όπως θα το αποδείξουν τα γεγονότα, ότι οι Έλληνες και γενικά οι Χριστιανοί θα μπορέσουν να παίξουν έναν ρόλο μέσα στον χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ίδιος λειτουργεί περισσότερο ως νομικός και φαίνεται ότι δεν διαθέτει στρατηγική σκέψη. Είναι εγκλωβισμένος σ’ ένα πλαίσιο κι ένα δόγμα που φαίνονται αιώνια. Ακόμα και όταν μελετά τις Συνθήκες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των Μεγάλων Δυνάμεων, εξετάζει τη βέλτιστη λύση σε αυτόν τον χώρο. Το σύστημά του είναι κλειστό και αυτό είναι ένα σοβαρό λάθος. Για τον ίδιο λόγο φοβάται κάθε κίνηση της Ελλάδας. Τη θεωρεί ανίσχυρη και με τις ακραίες κινήσεις της, κατά τον Αλέξανδρο Καραθεοδωρή, μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την Ηγεμονία της Σάμου. Κάνει ό,τι μπορεί για τη Σάμο, αλλά όχι σ’ ένα ελληνικό πλαίσιο. Η Εφημερίς, που αναφέρεται στον λόγο του Τρικούπη, τον ανησυχεί (βλ. οpus 2137). Ο ερχομός του Άρη τού προκαλεί αρνητικές σκέψεις (βλ. οpus 2134). Κάθε στοιχείο που αμφισβητεί αυτό που θεωρεί μία ισορροπία τον φοβίζει για τη Σάμο. Στην ουσία, είναι εγκλωβισμένος σ’ ένα φαύλο σύστημα, όπου δεν μπορεί ν’ αλλάξει τίποτα διότι αυτό προκαλεί αναταραχές. Δεν υποστηρίζει τις θέσεις της Ελλάδας διότι πιστεύει μόνο και μόνο στην πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Θεωρεί ότι μπορεί ν’ αλλάξει μερικά πράγματα, αλλά πάντα μέσω του συστήματος. Ενώ οι Έλληνες της Ελλάδας δεν έχουν δυνατότητες. Το διπλωματικό του πλαίσιο δεν στηρίζεται πάνω σ’ ένα σωστό στρατηγικό δόγμα. Είναι λανθασμένο εξ αρχής. Κατά συνέπεια, οι εκτιμήσεις είναι λανθασμένες. Και σε αυτό το σημείο βλέπουμε μια ομοιότητα με τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή και το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης (1919-1922). Και οι δύο δεν αντιλήθηκαν τις καταστροφικές αλλαγές για τον ελληνισμό, ενώ υπήρχαν όλες οι ενδείξεις. Εξετάζοντας τα προβλήματα τοπικά, δεν είχαν μια γενική εικόνα της αλλαγής φάσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Βέβαια, όλοι όσοι ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία σκέφτονταν με τον ίδιο τρόπο. Δεν είναι λοιπόν ένα προσωπικό ή οικογενειακό πρόβλημα. Τα στοιχεία της αλληλογραφίας αποδεικνύουν την έλλειψη γενικής στρατηγικής και λειτουργούν ως κατηγορίες. Ο τοπικός ορίζοντας είναι απαγορευτικός και η αλληλογραφία το τεκμηριώνει ζωντανά.