922 - Παραγωγικότητα, δημιουργικότητα και ιδιοφυΐα

Ν. Λυγερός

Όπως το γράφει ο ψυχολόγος Φρανκ Μπάρον η βιογραφία της επινοητικής ιδιοφυΐας συνήθως καταγράφει μια ζωή πρωτότυπης σκέψης, αν και μόνο ελάχιστες ιδέες επιβιώνουν και τους χαρίζουν τη δόξα. Η πολύ μεγάλη παραγωγικότητα είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση για τα άτομα που έχουν συνεισφέρει κάτι το αξιόλογο στον τομέα τους. Ακόμα και αν αυτά τα λόγια μπορεί να φανούν κάπως ακραία για την κοινή λογική, ο νόμος Πράις έρχεται με τα στατιστικά του δεδομένα να ενισχύσει αυτή τη θέση. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτός ο νόμος εκφράζει ποσοτικά κατά πόσο μια μορφή παραγωγικών ανθρώπων που άλλοι θα ονόμαζαν ελίτ μονοπωλεί τη δημιουργική προσπάθεια. Αν σε έναν τομέα της γνώσης υπάρχουν και δραστήρια άτομα, τότε η τετραγωνική ρίζα αυτού του αριθμού αρκεί ως σύνολο ατόμων που γράφουν περισσότερο από τα μισά έργα του τομέα. Πάντως η ακραία παραγωγικότητα μερικών ατόμων σε σχέση με το δοσμένο σύνολο είναι επαρκής για να το αντιπροσωπεύει, και αυτό είναι το σημαντικό στοιχείο.

Με αυτά τα δεδομένα, εισχωρούμε σε ένα βαθύτερο πεδίο όπου είναι επικίνδυνες οι γενικεύσεις. Η παρουσία της παραγωγικότητας δεν φαίνεται μόνο να συσχετίζεται με τη δημιουργικότητα, αλλά και να αποτελεί ένα αναγκαίο ενδιάμεσο στοιχείο της. Ο δημιουργικός άνθρωπος δεν παράγει μόνο μια ιδέα, παράγει συνεχώς ιδέες διότι ζει με αυτόν τον τρόπο. Αυτές οι ιδέες δεν αποτελούν αναγκαστικά καινοτομίες, απλώς με τη συχνότητα τους μεγαλώνουν την πιθανότητα της ύπαρξης μιας σπανιότητας. Το σπάνιο δεν είναι σπάνιο μόνο σε σχέση με τα έργα των άλλων, αλλά και με τα ίδια τα έργα του δημιουργού. Η δημιουργία προέρχεται και από την αναζήτηση του νέου, του διαφορετικού που αποτελεί ένα στάδιο στην εξέλιξη του συνολικού έργου. Για να επινοηθεί όμως αυτό το έργο, θεωρούμε συχνά ότι ο δημιουργός πρέπει να κάνει πολλές προσπάθειες. Η επιτυχία του έργου δεν είναι μόνο θέμα τεχνικής, ειδικά στον τομέα της τέχνης, διότι υπάρχει και το πρόβλημα της ανταπόκρισης που εμπλέκει και το κανονικό πλαίσιο. Στην πραγματικότητα, μέσω της ολικής του αναζήτησης, ο δημιουργός παράγει συνεχώς δίχως να ξέρει εκ των προτέρων ποιο από τα έργα του θα έχει τη μεγαλύτερη απήχηση.

Το επόμενο στάδιο αυτής της ανάλυσης είναι το θέμα της ιδιοφυΐας όπως το έχουμε ήδη καθορίσει στη μελέτη μας Μ-classification. Σε αυτή τη φάση, το έργο επηρεάζει την ανθρωπότητα πρώτα τοπικά με τη συγχρονική έννοια, και μετά ολικά με την εξέλιξη των επιπτώσεων και τη διαχρονική του έννοια. Υπάρχει όμως και ο εξωτερικός παράγοντας της αναγνώρισης ο οποίος δύσκολα μπορεί να καθοριστεί αληθής, ή τουλάχιστον η αρχή του, όπως στις επιστήμες και στα μαθηματικά.

Εδώ εμπλέκεται και ο τρόπος εύρεσης λύσης εφόσον μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον του περισσότερο και από το ίδιο το αποτέλεσμα. Στην ουσία όμως αυτό το φαινόμενο ακολουθεί το ίδιο νοητικό σχήμα που παρατηρούμε και στα μαθηματικά εφόσον ο τρόπος επίλυσης ενός προβλήματος είναι σημαντικότερος από τη λύση διότι η λύση είναι μόνο και μόνο το τέλος. Η ιδιοφυΐα δεν παράγει μόνο πολύ, δημιουργεί πολύ και δίνει το δικό της ύφος στις ανακαλύψεις της.