5305 - H δημιουργία της αντιγραφής

Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά: Σάνη Καπράγκου

«Αυτό που αναζητώ κι είν’ ο λόγος για τον οποίο θεωρώ σωστό ν’ αντιγράφω αυτά τα πράγματα, θα προσπαθήσω να σου το αφηγηθώ. Μας ζητούνε οι άλλοι ζωγράφοι, να συνθέτουμε οι ίδιοι και να είμαστε αποκλειστικά συνθέτες. Ωραία – μα δεν είναι έτσι στη μουσική – όταν κάποιος παίζει Beethoven, προσθέτει την προσωπική του ερμηνεία. Στη μουσική και ιδιαίτερα στο τραγούδι, η ερμηνεία μιας σύνθεσης είναι κάτι αφ’ εαυτής της, και δεν είναι απολύτως απαραίτητο να παίζει μόνο ο συνθέτης τις δικές του συνθέσεις. Ωραία – αλλά τώρα ειδικά, που είμαι ασθενής, αναζητώ κάτι να με ανακουφίζει και να με χαροποιεί. Βάζω μπροστά μου το μαύρο και το λευκό του Delacroix ή του Millet, ή ακόμη καλύτερα την αντιγραφή σε μαύρο και λευκό σύμφωνα με τα έργα τους, ως θέμα. Και κατόπιν, αυτοσχεδιάζω πάνω σ’ αυτά με χρώματα, κατάλαβέ με, όμως, σωστά – δεν είμαι εντελώς εγώ, αλλά αναζητώ να διατηρήσω μνήμες από τους πίνακές τους – μα η ενθύμηση αυτή, η παραπλήσια αρμονία των χρωμάτων, που διαισθητικά συνδυάζω, κι αν ακόμη δεν είναι τελείως ακριβείς – είναι η προσωπική μου ερμηνεία.»

Κατά τον Leonardo da Vinci, δεν πρέπει ν’ αντιγράφουμε τους δασκάλους, αλλά τη Φύση. Κατά τον Vincent van Gogh, πρέπει να τους αντιγράφουμε με σεβασμό. Αυτές οι δύο θεωρήσεις φαίνονται εκ πρώτης αντιτιθέμενες κι εν τούτοις, δεν είναι διόλου. Ο Leonardo ήταν ζωγράφος. Ο Vincent έγινε. Η διαφορά τούτη είναι ένα πρώτο βήμα για την διευκρίνιση αυτής της εμφανούς αντίφασης. Ωστόσο, ένα άλλο γεγονός είναι ακόμη πιο θεμελιώδες. Ο Vincent ήταν μεγαλοφυΐα κι ο Leonardo ιδιοφυία. Ο ένας ήταν σε σύγκρουση με τον κόσμο, ο άλλος δημιουργούσε τον κόσμο του. Ο ένας προσδοκούσε μια αλλαγή, ο άλλος τη δημιουργούσε. Ο ένας περίμενε ένα μήνυμα, ο άλλος ήταν το μήνυμα. Στην καθημερινή μάχη με την κοινωνία, ο Vincent είχε ανάγκη νοητικού υποβάθρου και συναισθηματικής ανακούφισης. Ενώ ο Leonardo δεν μπορούσε να υπολογίζει ούτε στο ένα ούτε στο άλλο. Επί πλέον, o Vincent δίνει σημασία στην ερμηνεία της αντιγραφής, ενώ ο Leonardo την τοποθέτησε στο επίπεδο της ερμηνευτικής. Υφίσταται, λοιπόν, η αντιγραφή της δημιουργίας και η δημιουργία της αντιγραφής. Σ’ αυτό το νέο νοητικό σχήμα, ο Vincent και ο Leonardo είναι συμπληρωματικοί. Ανακαλύπτουμε συνεπώς τον ρόλο των δασκάλων στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Στην πραγματικότητα συμμερίζονται το ίδιο όραμα που βασίζεται στην ίδια ανθρωπιά, δίχως να τοποθετούνται στο ίδιο επίπεδο. Συνεπώς τα αίτια είναι πριν απ’ όλα εγγενή και δεν θα πρέπει να τα ξεχνούμε δίνοντας στην κοινωνία έναν ρόλο πάρα πολύ σπουδαίο. Κανείς από τους δύο δεν επέλεξε την κοινωνία του, μα και οι δύο αποφάσισαν ν’ ανήκουν στην ανθρωπότητα, διότι δια της νοημοσύνης τους, απεικόνιζαν και το μέλλον της. Ο Leonardo υπήρξε κατ’ αρχάς αλτρουιστής και η θέση του για τη μουσική είναι σαφώς επιβεβαιωμένη στα τετράδιά του. Ο Vincent χρησιμοποιεί επίσης τη μουσική για να εξηγεί την προσέγγισή του. Και οι συνθέτες και οι ερμηνευτές είναι δημιουργοί, αλλά οι πρώτοι ανήκουν στον χρόνο, εν αντιθέσει με τους δεύτερους που ανήκουν στον χώρο.