2902 - Οι αξίες της Φυσικής και οι απαιτήσεις της κοινωνίας

Ν. Λυγερός, Γ. Ζησιμόπουλος

Η κουλτούρα της Φυσικής με τη συνδρομή του πειράματος και της απαραίτητης τεχνολογίας βοηθάει αποτελεσματικά ώστε να αποδοθούν δημιουργικοί ρόλοι στους μαθητές και στους δασκάλους τους. Όμως στην Ελλάδα, κυρίως λόγω έλλειψης υποδομών μέχρι πρόσφατα, η διδασκαλία ακόμα και σήμερα χαρακτηρίζεται από έναν υπερβάλλοντα ακαδημαϊσμό, σε τέτοιο βαθμό που να θεωρείται λαϊκισμός η ανάδειξη του χαρακτήρα της Φυσικής. Αυτές οι εσωτερικές τριβές της στρατηγικής της διδασκαλίας της Φυσικής δεν είναι μόνο ενδογενείς, προέρχονται από εξωτερικούς παράγοντες που μπορεί να μην αγγίζουν την έρευνα αλλά που εκφυλίζουν την έννοια και τις αξίες της Φυσικής. Σημαντικός παράγοντας της κατάστασης αυτής είναι οι απαιτήσεις της κοινωνίας που είναι κατά βάση ποσοτικές και κατά συνέπεια μετρήσιμες, τόσο ώστε μπορούν να αμφισβητήσουν οποιαδήποτε ποιότητα. Δεν είναι καν θέμα βραβείων διότι η κοινωνία δεν εξετάζει τις Ολυμπιάδες αλλά την ύλη, δεν στοχεύει στο Νόμπελ αλλά στο Πανεπιστήμιο. Έτσι όλα ζυγίζονται με την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι με την έξοδο. Επιτυχής, άρα αποδεκτή και ζητούμενη, είναι η διαδικασία βελτιστοποίησης όχι κάποιας στρατηγικής για την επίτευξη μιας ισορροπίας του Nash ή ακόμα του Pareto , αλλά της απόδοσης των μαθητών στις εξετάσεις και μόνο αυτή. Στην κοινωνία των υπερπροστατευτικών γονιών που ενδιαφέρονται όχι για το μέλλον των παιδιών τους αλλά για την καριέρα τους – διότι δεν υπάρχει ζωή δίχως καριέρα ( sic ) – ο «καλός Φυσικός» θεωρείται κατά βάση εκείνος που «έπιασε» τα θέματα των εξετάσεων. Όμως αυτή η κοινωνική απαίτηση εκφυλίζει τόσο πολύ την έννοια του Φυσικού που τον σκοτώνει. Με άλλα λόγια, επανέρχεται ένα άλλο γνωστό σχήμα. «Ένας καλός Φυσικός είναι ένας Φυσικός νεκρός». Οι απαιτήσεις της κοινωνίας δεν συμβαδίζουν με την εξέλιξη της επιστήμης. Διότι ακόμα και ένας Φυσικός, στην καλύτερη περίπτωση για την κοινωνία, δεν είναι ένας επιστήμονας που θα βοηθήσει στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, αλλά ένας καθηγητής που θα επιτρέψει τη διατήρηση του συστήματος. Για την κοινωνία, ο Φυσικός δεν πρέπει να είναι ενέργεια, αλλά αδράνεια. Μόνο έτσι μπορεί να τον αποδεχτεί και να τον καταδεχτεί. Δεν του επιτρέπει καμιά ριζοσπαστική τάση, δεν θέλει να έχει ευρηματικότητα, δεν πρέπει να είναι εκτός ύλης. Έτσι ενώ τα Λύκεια της χώρας έχουν εργαστήρια Φυσικών Επιστημών με αξιόλογο εξοπλισμό, αυτός χρησιμοποιείται σε ποσοστό μόνο 5% περίπου. Φυσικά είναι δυνατό αυτοί που παίρνουν αποφάσεις να αλλάξουν το περιεχόμενο και τη διεξαγωγή των εξετάσεων ώστε να παρασυρθεί ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα για να αναδείξουν επιτέλους την ουσία της Φυσικής, αλλά δεν το κάνουν προς το παρόν. Όπως ανήκουν και οι ίδιοι στην κοινωνία που παράγει τις απαιτήσεις, πρέπει να κάνουν μία υπέρβαση για να υπάρξει μία ανάδραση του συστήματος που δεν ανακάλυψε ακόμα τη βασική έννοια της κυβερνητικής δηλαδή τη μηχανή του Wiener .