2901 - Γνωστικά εργαλεία και διδακτική της φυσικής

Ν. Λυγερός, Γ. Ζησιμόπουλος

Όπως η φυσική είναι μία πειραματική επιστήμη, δεν αποτελεί ένα απλό γνωστικό αντικείμενο. Και η διδακτική της φυσικής χρειάζεται γνωστικά εργαλεία για να μπορέσει ο δάσκαλος να μεταφέρει την ουσία του θέματος στο μαθητή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ξέρουμε πόσο σημαντικές είναι οι πληροφορίες που δέχεται ο εγκέφαλος από τις αισθήσεις. Και πρέπει το πείραμα να ενεργοποιεί όσο περισσότερες αισθήσεις μπορεί για να δημιουργηθεί στο μαθητή ένα ισχυρό σύμπλεγμα γνώσεων διαφόρων μορφών που θα αναδείξει την πολυπλευρικότητα του θέματος. Εκεί που δεν επαρκεί η χρήση του πίνακα, μερικοί ερευνητές πρότειναν τη χρήση του βίντεο. Το βίντεο επιτρέπει την οπτικοποίηση του φαινομένου που μελετά το πείραμα της διδακτέας ύλης. Όμως η γνωστική ανάλυση της αφομοίωσης μέσω βίντεο έχει δείξει ότι η αποτελεσματικότητα της λήψης δεν επηρεάζει αποτελεσματικά την αφομοίωση της γνώσης από το μαθητή. Η επεξεργασία της πληροφορίας γίνεται με έναν παθητικό τρόπο που δεν επιτρέπει στο μαθητή να εκφράσει τη δημιουργικότητά του. Δεν υπάρχει αλληλοεπίδραση με το βίντεο και δεν υπάρχει δυναμική ανάδραση. Κατά συνέπεια, ο δάσκαλος δεν βοηθά περισσότερο το μαθητή. Τα γνωστικά εργαλεία δεν πρέπει απλώς να είναι μία γραμμική προέκταση του δασκάλου. Πρέπει να δημιουργούν έναν τρίτο πόλο γνώσης που να λειτουργεί συνδυαστικά με το δάσκαλο και το μαθητή. Δεν είναι λοιπόν μόνο ένα ενδιάμεσο μεταξύ των δύο. Κατά συνέπεια, η προτίμησή μας βρίσκεται στην επεξεργασία της πληροφορίας μέσω της τεχνολογίας που συναρμολογεί έμπρακτα ο μαθητής ακόμα και αν χρειάζεται μία καθοδήγηση του δασκάλου. Μέσω της τεχνολογίας ο μαθητής μπορεί να χρησιμοποιήσει περισσότερες αισθήσεις και να ενισχύσει τις γνώσεις του βιωματικά. Μπορεί με αυτόν τον τρόπο να νιώσει πραγματικά την πειραματική οντότητα της φυσικής. Η τεχνολογική προσέγγιση της διδακτικής της φυσικής εξηγεί de facto την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας. Έτσι ο μαθητής ερμηνεύει τις μοντελοποιήσεις ως απλοποιήσεις και όχι ως άλλες πραγματικότητες. Επικεντρώνεται με αυτόν τον τρόπο στη συγκεκριμένη πραγματικότητα δίχως να κάνει γνωστικές παρερμηνείες. Ο πραγματικός κόσμος δεν είναι ούτε μία εικόνα ούτε ένα μοντέλο. Δεν είναι όμως ούτε περίπλοκος, είναι πολύπλοκος διότι είναι απλός και όχι απλοϊκός. Επιπλέον, όταν ο μαθητής λειτουργεί αναδραστικά με την τεχνολογία, ο δάσκαλος μπορεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ομαδικής συμμετοχής που μπορεί να εξελιχθεί σε συνεργασία. Η αλληλοεπίδραση με το γνωστικό εργαλείο διαμορφώνει ένα γνωστικό πεδίο όπου ο δάσκαλος μπορεί να λειτουργήσει ως γνωστικός ελκυστής που εντοπίζει τις δεξαμενές έλξης όχι μόνο των γνώσεων αλλά και των παγίδων. Δίχως αυτό να σημαίνει ότι ελέγχεται ο χώρος της ανακάλυψης που μπορεί να είναι ευρύτερος από το μάθημα.