2023 - Το απάνθρωπο της ανθρωπιάς.

Ν. Λυγερός
Μετάφραση από τα γαλλικά Βίκυ Τσατσαμπά

Ένα από τα θεμελιώδη προβλήματα του αγώνα για την αναγνώριση της γενοκτονίας είναι αυτό της δυσκολίας από την πλευρά της κοινωνίας να την καταλάβει. Αυτή η δυσκολία δεν προέρχεται απαραίτητα από την κοινωνική αδιαφορία αλλά κυρίως από την ανικανότητα να υποφέρει κάποιος με τρόπο μαζικό. Πράγματι πόσους νεκρούς μπορεί να αντέξει ένα ανθρώπινο ον; Στην πραγματικότητα, πέρα από μερικούς αυτό γίνεται αφόρητο. Αυτό το φαινόμενο έχει μελετηθεί σε περιπτώσεις μαζικών σφαγών. Πέρα από έναν ορισμένο αριθμό το άτομο δεν μπορεί πλέον να υποφέρει. Σαν να υπάρχει ένα όριο στον νοητικό πόνο. Τότε τι γίνεται σε καταστάσεις όπως οι γενοκτονίες; Τι μπορεί να κάνει από την άποψη του πόνου ένα φυσιολογικό ανθρώπινο ον; Η απάντηση είναι εύκολη: κατά κάποιο τρόπο, τίποτα. Έτσι είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί μία πραγματικά ανθρώπινη στρατηγική για να μπορέσει να αγωνιστεί για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι επιζώντες μια γενοκτονίας έχουν αυτή την ικανότητα γιατί έχουν διασχίσει τον θάνατο. Οι Δίκαιοι την έχουν αναπτύξει λόγω ανάγκης. Και στις δύο περιπτώσεις αυτή η ικανότητα μοιάζει απάνθρωπη για ένα φυσιολογικό ανθρώπινο ον. Για να την εξηγήσουμε πρέπει να προσεγγίσουμε το πρόβλημα της ανθρωπιάς της ίδιας. Αυτή μοιάζει αδύνατη μετά από μια γενοκτονία κι όμως υπάρχει. Πώς να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο; Χωρίς αμφιβολία από την ανάπτυξη της εμπάθειας. Χωρίς αυτή το ανθρώπινο ον δεν είναι ικανό να κατανοήσει τον πόνο των άλλων και κατά συνέπεια υποφέρει. Με το πρόσχημα ότι είναι ανθρώπινος, δεν μπορεί να υποφέρει παρά μόνο επιφανειακά. Του είναι απαραίτητη αυτή η εμπάθεια που τον καθιστά κατά κάποιο τρόπο απάνθρωπο έτσι ώστε να γίνει περισσότερο ανθρώπινος και χωρίς αμφιβολία υπερβολικά ανθρώπινος για ένα κοινωνικό άτομο. Η απουσία μιας κρίσιμης μάζας των μαχητών της ειρήνης εξηγείται ανάμεσα σε άλλα από αυτόν τον τρόπο. Έτσι δεν είναι απαραίτητο να προωθηθεί μια συγκεκριμένη μορφή προσηλυτισμού. Το σημαντικό είναι ότι η αναγνώριση της γενοκτονίας γίνεται ανεξάρτητα από τον αριθμό των ανθρώπων που σχετίζονται με αυτή την αναγνώριση. Αυτό που αντίθετα είναι απαραίτητο είναι η οργάνωση από αυτή την ανθρώπινη προσπάθεια. Αυτή δεν είναι προφανής γιατί η προβληματική εμπεριέχει στοιχεία αυστηρώς συναισθηματικά και αυτά δημιουργούν λογικά εμπόδια. Στην πραγματικότητα, στην περίπτωση της γενοκτονίας, είναι πρωταρχικό να ενσωματωθούν αυτά τα συναισθήματα και να εννοιοποιηθούν έτσι ώστε να γίνουν παραγωγικά και αποτελεσματικά υποστρώματα. Χωρίς αυτά δεν είναι παρά νότες χωρίς παρτιτούρα. Οι κραυγές δεν έχουν κανένα νόημα για τα άτομα που δεν μπορούν να αντέξουν αλλά η μουσική μπορεί να τους μάθει να το κάνουν. Η μουσική, τουλάχιστον αυτή που αφορά μια γενοκτονία, δεν είναι άλλο πράγμα από ένα σύνολο κραυγών των αθώων. Ωστόσο κάνοντας αυτούς απάνθρωπους ήχους, είναι ικανή να αγγίξει ακόμα περισσότερο ανθρώπους. Γιατί αυτοί δεν έχουν την υποχρέωση να γνωρίζουν το περιεχόμενο του υποστρώματος της. Με άλλα λόγια η ικανότητά της να κάνει τη σύνθεση των συναισθημάτων, την κάνει πολύ πιο αποτελεσματική. Παρόλα αυτά, θα υφίσταται πάντα την κριτική του να είναι με ένα τρόπο απάνθρωπη γιατί είναι υπερβολικά ανθρώπινη. Είναι το ίδιο για τους πολεμιστές της ειρήνης, η ίδια η οργάνωση του αγώνα, τους καθιστά κάπως ακατανόητους αλλά αυτό δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αναγκαιότητα του ρόλου τους.