1251 - Η τεχνολογία της εκπαίδευσης

Ν. Λυγερός

Ένα από τα πιο αφαιρετικά στοιχεία της εκπαίδευσης είναι η τεχνολογία της. Διότι οι μη ειδικοί θεωρούν ότι όχι μόνο δεν είναι απαραίτητη αλλά είναι και ανύπαρκτη. Ο κύριος λόγος είναι ότι η τεχνολογία της είναι στην ουσία αόρατη. Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα άλλο όσον αφορά στην οντολογία της. Είναι λοιπόν αναγκαίο να διευκρινίσουμε την έννοια της τεχνολογίας σε αυτό το πλαίσιο.

Η τεχνολογία της εκπαίδευσης λειτουργεί με έναν τρόπο διαφανή διότι όπως και η επιστήμη που προσφέρει τη δυνατότητα της μετατροπής της τεχνικής σε τέχνη, η τεχνολογία δεν παρουσιάζεται στο τελικό αποτέλεσμα. Απούσα και από το αρχικό στάδιο, η τεχνολογία ανήκει στη διαδικασία της επίλυσης του προβλήματος. Ως αναγκαίο στοιχείο έχει και νοητικές επιπτώσεις. Εργαλείο της σκέψης δεν ανήκει στο κατασκεύασμα. Όμως το αποτέλεσμα της δημιουργίας δεν θα υπήρχε δίχως την τεχνολογία. Σε μερικές περιπτώσεις, η τεχνολογία μπορεί να είναι ένας απλός πίνακας και μια κιμωλία, σε άλλες ένας χάρακας και ένας διαβήτης ή ακόμα και ένας υπολογιστής. Σε πρώτη φάση δεν έχει σημασία αν είναι απλώς μια καταγραφή της σκέψης. Το ουσιαστικό προέρχεται από τη νοητική προέκταση που αποτελεί η τεχνολογία. Με άλλα λόγια το βάρος γίνεται ισχυρό όταν μέσω της επιτυγχάνουμε ένα αποτέλεσμα που δεν θα είχαμε όχι κατανοήσει αλλά και επινοήσει.

Η τεχνολογία παίζει έναν πραγματικό ρόλο όταν δημιουργεί μια αλλαγή φάσης στην ανθρώπινη σκέψη. Αν και αυτό μας φαίνεται κάπως ακραίο, παραδείγματα υπάρχουν πολλά, μεταξύ αυτών έχουμε τον υπολογιστή, το μικροσκόπιο, το μακροσκόπιο, το διαστημόπλοιο… Με τέτοιου είδους εργαλεία η επιστήμη αλλά και η εκπαίδευση καταφέρνουν να υλοποιήσουν κοινωνικές ουτοπίες. Η ίδια η πόλη με την αρχιτεκτονική της και τη δομή της αποτελεί ένα καθημερινό παράδειγμα. Όπως και ο ίδιος ο χώρος της εκπαίδευσης. Βλέπουμε όμως ότι και σε αυτές τις γενικές περιπτώσεις ξεχνούμε την τεχνολογία που δημιουργεί τις νοητικές γέφυρες. Η σταθερότητα της γέφυρας δεν προέρχεται από το ορατό αλλά από το αόρατο.

Συνεπώς η τεχνολογία πρέπει να επινοηθεί όχι μόνο ως κάτι το πρακτικό μα ως αφαιρετικό και ουσιαστικό στοιχείο της δημιουργίας. Και ο πίνακας αναδεικνύει αποτελεσματικά την ουσία της. Υπάρχουν τα υλικά και το αποτέλεσμα που ονομάζουμε τέχνη. Η τεχνογνωσία όμως δεν είναι προφανής. Ο δάσκαλος σε σχέση με τον μαθητή ενεργοποιείται και ενεργοποιεί την ώρα της διδασκαλίας. Ο δάσκαλος λειτουργεί και αυτός ως αρχέτυπο της τεχνολογίας. Ο ρόλος του παραμένει αόρατος παρόλο που είναι ουσιαστικός και απαραίτητος. Όμως όπως και η τεχνολογία, ως μαθησιακό εργαλείο, ο δάσκαλος δεν επαρκεί. Η διαφορά που δημιουργεί προέρχεται και από τη συμβολή του ως μέντορας στην ανάπτυξη του μαθητή. Βέβαια αυτό είναι πιο δύσκολο να πιστοποιηθεί διότι η αξία του είναι εντελώς αφαιρετική. Η τεχνολογία γενικά έχει το ίδιο θεωρητικό πρόβλημα και αυτό αποδεικνύει την αξία της δίχως να την αναδεικνύει.